Nipon HCM - QUÁ MẪN VỚI VACCINE – những điều cần lưu ý

QUÁ MẪN VỚI VACCINE – những điều cần lưu ý

BIỂU HIỆN :

- Biểu hiện tại chỗ (nhẹ) có thể sưng, đỏ, ngứa và đau ở chỗ chích, quầng đỏ có thể lan rộng xung quanh chỗ tiêm, nhưng nếu chỉ dừng lại ở đó thì sẽ không nguy hiểm tính mạng.

- Biểu hiện toàn thân (nặng) thường gặp nhất là đỏ da, ngứa da, nổi mày đay, nặng hơn có thể gây nghẹt thở, thở rít, chóng mặt, ngất do tụt huyết áp (sốc phản vệ). Ngoài ra, có thể có các triệu chứng khác như đau bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy.

Các triệu chứng dị ứng sẽ xảy ra sau khoảng 5-30 phút sau khi tiêm.

CÁI GÌ TRONG VACCINE COVID-19 GÂY DỊ ỨNG?

Hiện tại, các nhà khoa học xác định rằng hai hợp chất có khả năng gây dị ứng trong vaccind Covid-19 đó là:

- Polyethylene glycol (PEG, macrogol), có trong vaccine của Moderna và Pfizer

- Polysorbate 80, có trong vaccine của AstraZeneca và Janssen.

PEG và Polysorbate là các chất ổn định có trong vaccine, giúp chúng giữ được hoạt tính trong quá trình bảo quản. PEG được sử dụng rất nhiều trong các loại mỹ phẩm chúng ta dùng hàng ngày (xà bông, kem đánh răng, dưỡng ẩm), và trong các loại thuốc mà chúng ta sử dụng.

PEG là một đa phân tử, có chứa các đoạn cấu trúc giống với các đoạn cấu trúc có trong phân tử polysorbate, nên người ta cho rằng một người dị ứng với PEG "có thể" dị ứng chéo với polysorbate, và xin nhấn mạnh là có thể thôi, chứ không phải là chắc chắn!

AI LÀ NGƯỜI CÓ NGUY CƠ DỊ ỨNG VỚI VACCINE COVID-19?

Hiện tại, các dữ liệu chưa đầy đủ để đưa ra khuyến cáo toàn diện. Tuy nhiên, các khuyến cáo

trên thế giới đều nói rằng, những bệnh nhân từng biết là dị ứng với PEG và polysorbate 80 có khả năng cao dị ứng với vaccine Covid-19. Việc xác định ai dị ứng với hai loại này vẫn còn là một thách thức, tức là khó đó, bởi vì chưa có quy trình xét nghiệm nào đủ độ nhạy để phát hiện ra.

Tuy nhiên, một điểm giúp gợi ý một người dị ứng PEG và nếu người đó từng có tiền sử dị ứng hay phản vệ với nhiều loại thuốc khác nhau, hoặc dị ứng với nhiều loại mỹ phẩm (do tính thông dụng của PEG).

Ngoài ra, những người có tình trạng phản vệ hay sốc phản vệ xảy ra vô cớ, không rõ nguyên nhân cũng là người có nguy cơ cao dị ứng với vaccine này.

Những người đã từng có phản ứng dị ứng nặng với các loại vaccine tiêm hoặc các thuốc sinh học cũng là những người có nguy cơ cao dị ứng với vaccine Covid-19

DỊ ỨNG THỨC ĂN, HAY DỊ ỨNG MẠT NHÀ, PHẤN HOA CÓ LÀM TĂNG NGUY CƠ DỊ ỨNG VACCINE COVID-19 KHÔNG?

Hiện tại, chưa có bằng chứng cho thấy dị ứng các loại trên làm tăng nguy cơ dị ứng vaccine Covid-19. Ngoài ra, nếu theo suy luận logic thì vaccine không chứa các thành phần từ thức ăn hay dị nguyên không khí, nên sẽ không gây ra hiện tượng phản ứng chéo giữa các loại dị nguyên đó và vaccine Covid-19.

Bản thân người viết cũng là cơ địa dị ứng với nhiều dị nguyên như mạt nhà, lông mèo, có cả bệnh hen và viêm mũi dị ứng luôn nhưng tiêm vaccine vẫn bình thường nhé cả nhà!

CÓ NÊN SỬ DỤNG CÁC LOẠI THUỐC NGỪA DỊ ỨNG TRƯỚC KHI TIÊM VACCINE?

CDC Hoa Kỳ khuyến cáo không nên sử dụng các loại thuốc kháng histamine trước khi tiêm vaccine với mục đích là phòng ngừa dị ứng hoặc phản vệ do vaccine gây ra. Lý do là các loại thuốc này không giúp ngăn chặn tình trạng phản vệ do vaccine, nhưng lại có khả năng làm "mờ nhạt" triệu chứng dị ứng như mày đay, khiến cho việc chẩn đoán và điều trị bị chậm trễ

VỪA MỚI TIÊM VACCINE XONG THÌ MẶT MÀY XANH LÈ XANH LÉT, CHÓNG MẶT RỒI XỈU LUÔN, THÌ CÓ PHẢI LÀ SỐC PHẢN VỆ?

Các triệu chứng đó có thể là do phản ứng thần kinh (vasovagal reaction) chứ không liên quan đến dị ứng và không phải là sốc phản vệ. Mặc dù cả phản ứng vasovagal và phản vệ đều có thể có ngất, tụt huyết áp, khó thở, nhưng chúng có một số điểm khác nhau giúp phân biệt:

- Phản ứng vasovagal có thể xảy ra trước khi tiêm, ngay trong khi tiêm hoặc vừa mới tiêm xong. Trong khi đó, phản ứng dị ứng thường xảy ra sau khi tiêm một chút, sớm nhất là 5 phút, và thông thường là 15-30 phút sau khi tiêm.

- Ngoài ra, phản ứng vasovagal có biểu hiện là da xanh tái, đổ mồ hôi lạnh, mạch chậm nhưng đều, trong khi phản vệ thì da thường đỏ do giãn mạch sau đó mới xanh tái, mạch nhanh và không đều, có thể có tiếng thở rít, kèm sưng môi, sưng quanh mắt.

Việc xác định tình trạng phản ứng gì và điều trị thế nào sẽ do nhân viên y tế quyết định.

*** Như vậy, tóm lại, yếu tố gây dị ứng trong vaccine Covid-19 hiện nay được biết là PEG và polysorbate 80.

Người có tiền căn dị ứng với nhiều loại thuốc và nhiều loại mỹ phẩm khác nhau , hoặc người từng nhiều lần bị phản vệ vô cớ không rõ nguyên nhân là người có nguy cơ dị ứng với PEG trong vaccine Covid-19. Những trường hợp dị ứng với dị nguyên thức ăn, không khí đã xác định thì chưa có bằng chứng cho thấy tăng nguy cơ dị ứng với vaccine Covid-19.

Có 3 Điều quan trọng xin nhớ dùm:

1. Phản ứng dị ứng có thể xảy ra cho bất kỳ ai, cho dù là không có tiền căn dị ứng trước đó, và không ai có thể đoán trước được.

2. Sau khi tiêm vaccine phải ở lại trung tâm y tế để được theo dõi ít nhất 30 phút.

3. Chỉ tiêm vaccine ở những nơi có sẵn các trang thiết bị cấp cứu sốc phản vệ.

-----------------------------------------

Tài liệu tham khảo:

1. https://professionals.wrha.mb.ca/.../AnaphyvsVasReactionT...

2. https://vaccine-safety-training.org/anaphylaxis.html

3. https://www.cdc.gov/.../clinica.../managing-anaphylaxis.html

4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6706272/

5. https://vaccine-safety-training.org/anaphylaxis.html

6. https://www.jaci-inpractice.org/.../S2213-2198.../fulltext